De rol van gas in een duurzame energietransitie staat ter discussie. MVI onderzoeker Goda Perlaviciute legt uit hoe ze samenwerkt met private partners aan dit soort controversiële onderwerpen, en hoe ze daarbij haar objectieve positie als wetenschapper behoudt. Gaswinning in Nederland en de aardbevingen die daar het gevolg van zijn in Groningen, de risico’s en voordelen van schaliegas, voordelen en nadelen van biogas: gas is constant onderwerp van publiek debat. ‘Gas wordt vaak gepresenteerd als een relatief schone of groene energiebron, bijvoorbeeld door de gasindustrie. Maar sommige mensen vinden deze voorstelling van zaken misleidend of zelfs onwaar.

Het is duidelijk dat de percepties van gas divers en soms zelfs conflicterend zijn’,  zegt omgevingspyschologe Goda Perlaviciute van de Rijksuniversiteit Groningen. Het NWO-MVI project Responsible decision-making on gas: How individual and institutional factors influence public evaluations of gas waarbij zij betrokken is, probeert grip te krijgen op de totstandkoming van publieke percepties en evaluaties van gas, om zo informatie te verschaffen voor het proces van verantwoorde besluitvorming. Gezien de proactieve natuur van dit project, past het prima in de NWO Maatschappelijk verantwoord innoveren aanpak.

Interdisciplinaire en multimodale aanpak

Het project combineert inzichten vanuit de psychologie, politicologie, economie en filosofie, en past een multimodale aanpak toe. Het onderzoek zal onder andere interviews bevatten met verschillende partijen van wie verwacht wordt dat ze verschillende, waarschijnlijk conflicterende ideeën hebben over gas. Daarnaast zullen in het kader van dit project experimentele studies worden uitgevoerd naar factoren die publieke evaluaties en mate van aanvaardbaarheid beïnvloeden; vragenlijsten worden afgenomen onder representatieve groepen; en analyses worden gemaakt van het discours van stakeholders uit zowel de gassector als de meer algemene energiesector.

Verschillende partijen betrekken

In dit project werken de onderzoekers samen met kennisinstellingen en vertegenwoordigers vanuit de industrie, overheidsorganen, belangengroeperingen en NGO’s. ‘We mikken met opzet op een brede groep van vertegenwoordigers. Aangezien discussies over gas een slagveld kunnen zijn, moeten we de vele verschillende perspectieven betrekken en onderzoeken om te kunnen begrijpen welke factoren publieke percepties en de mate van aanvaardbaarheid beïnvloeden,’ zegt Perlaviciute.

De partners in het project scharen zich van harte achter deze brede aanpak, zeggen Arendo Schreurs en Pooja Poonath van NOGEPA. ‘NOGEPA vertegenwoordigt de belangen van zijn leden, die verantwoordelijk zijn voor de gasproductie. Zolang Nederland gas nodig heeft, zijn wij degenen die dat zo goed mogelijk proberen te leveren. Om dat te kunnen doen, is het essentieel dat we verbonden blijven met de maatschappij. Wij willen weten hoe mensen hun meningen vormen, en hoe steun voor besluiten in de energiesector tot stand komt. Om het complete plaatje te kunnen krijgen, moeten we alle stemmen in het debat horen, en niet alleen die van degenen die het met ons eens zijn.’

Rol van de onderzoekers

Perlaviciute: ‘Onze persoonlijke mening over gas is irrelevant in het onderzoek. Wij kiezen geen kant in het debat: we zijn voornamelijk geïnteresseerd in het identificeren van de factoren die onderliggend zijn aan de verschillende perspectieven. We willen richtlijnen ontwikkelen voor besluitvormingsprocessen die belangrijke publieke zorgen adresseren, en die factoren meenemen die relevant zijn voor publieke percepties, zoals sociale waarden en evaluaties van de bijbehorende kosten, risico’s en opbrengsten. Dit zal verantwoorde besluitvorming in de gassector verbeteren.’

‘De onderzoekers moeten de processen die leiden tot publieke percepties beschrijven en interpreteren volgens wetenschappelijke standaarden, theorieën en methoden. De interpretatie van deze processen is belangrijk en erg waardevol voor ons, om te kunnen begrijpen wat er gebeurt en waarom,’ voegt Schreurs toe.

Waardevolle samenwerking

De samenwerking is erg waardevol, vinden de betrokken partijen. ‘Voor ons onderzoek hebben we informatie nodig over recente trends en ontwikkelingen in de energiesector. Hiervoor interviewen we natuurlijk ook wetenschappers, maar het is ook belangrijk om te weten wat er gebeurt in de industrie, en hoe men daar tegen gas aan kijkt. Door de percepties van verschillende stakeholders te bestuderen, kunnen we bestaande discussies over gas en hun invloed op de publieke opinie in kaart brengen’, legt Perlaviciute uit. Industriële partners Scheurs en Poonath: ‘Voor ons bieden de  projectbijeenkomsten goede gelegenheden om in contact te blijven met andere spelers in dit veld. Daarnaast krijgen we tijdens de bijeenkomsten snel een goed overzicht van de meest recente wetenschappelijke inzichten, die wij vervolgens direct kunnen inpassen in onze dagelijkse praktijk. Dit project onderzoekt de motieven van individuen. Dat is een aanpak dit wij niet kunnen hanteren vanachter een bureau in Den Haag, en daarom zijn we erg blij dat we op deze manier met de wetenschap kunnen samenwerken.’

Voortbouwen op eerdere ervaring
Dit project is niet het eerste over controversiële maatschappelijke kwesties waar Perlaviciute aan werkt. ‘In ons andere NWO-MVI project Developing socially responsible innovations: The role of values and moral emotions, hebben we effectieve manieren ontwikkeld om met private partners samen te werken aan controversiële onderwerpen. We hebben ervaren dat bedrijven, industrieën, overheden en andere organisaties veel waarde hechten aan door theorie gedreven en op experimenten gebaseerde verklaringen van belangrijke maatschappelijke en milieugerelateerde kwesties. Wij als academici moeten onze kennis op een zodanige manier communiceren dat deze toegankelijk is voor de betrokken partijen. Dan kunnen zij deze effectief gebruiken om hun dagelijkse praktijk te verbeteren, en te komen tot verantwoorde besluitvorming over duurzame maatschappelijke veranderingen.’