Nieuwe technieken geven steeds meer inzicht in de werking van de hersenen. Verantwoorde innovatie op het terrein van ‘neuroimaging’ vereist een dialoog tussen wetenschap en samenleving.

De onderzoekers hebben deze dialoog georganiseerd binnen de domeinen gezondheidszorg, onderwijs, en justitie/veiligheid. Welke uitdagingen er spelen bleek per domein substantieel te verschillen. De uitkomsten van de dialoog onderstrepen het belang van een vroegtijdige, pro-actieve benadering, van samenwerking tussen alfa-, bèta- en gammaonderzoekers en van betrokkenheid van alle stakeholders.

Nieuwe technologieën in de hersenwetenschappen (neuro-imaging) kunnen onze hersenen steeds nauwkeuriger in kaart brengen en de werking van onze hersenen (tijdelijk) beïnvloeden. Mogelijke toekomstige toepassingen zijn niet alleen te vinden in de gezondheidszorg, maar denk bijvoorbeeld ook aan:

• het verbeteren van het geheugen ten bate van betere onderwijsresultaten;
• het vergroten van de effectiviteit van reclames en voorlichtingscampagnes;
• het bepalen van de geschiktheid van een sollicitant voor een functie;
• het ondervragen van verdachten met behulp van hersenscans.

Tegelijkertijd bestaan er verschillende barrières die een succesvolle en maatschappelijk verantwoorde implementatie in de weg staan. Deze barrières zijn zowel van praktische, maatschappelijke als ethische aard. Neuroimaging roept onder meer vragen op ten aanzien van:

• ethiek (recht op privacy, gelijkheid, risico op stigmatisering);
• veiligheid / volksgezondheid;
• veranderingen in onze normen- en waarden.

Toepassingsdomeinen

Bij hun studie naar neuroimaging maakten de onderzoekers gebruik van een interactieve learning and action-dialoog tussen de verschillende betrokkenen.

In deze dialogen formuleren onderzoekers en maatschappelijke stakeholders gezamenlijk  voorstellen voor het ontwerp van maatschappelijk verantwoorde neurotechnologie. Ook keken ze naar het productieproces en hoe de technologie werkelijk op de markt kan worden gebracht. De  uitdagingen bleken per domein substantieel te verschillen. De belangrijkste bevindingen zijn:

• Gezondheidzorg: Interactie tussen stakeholders resulteert in bewustwording, nieuwe ideeën en contacten. Om ook op de lange termijn verantwoorde innovaties te ontwikkelen, moet er aandacht worden besteed aan systemische barrières in de gezondheidszorg die ontwikkelingen belemmeren. Ook is een gedeelde visie op de toekomst van het zorgsysteem nodig.
• Onderwijs: Neuroimaging-innovatie leidt vooral tot evidence‐based en gepersonaliseerd leren De stakeholders verschillen van mening over waarden en doelen. Daarom zijn verdere dialoog en bespreking met alle betrokkenen hard nodig. (filmpje met presentatie van deze resultaten)
• Justitie & veiligheid: Het debat over neuroimaging in dit domein is jong en gefragmenteerd. Er zijn (nog) geen overstijgende, gedeelde visies die richting geven aan maatschappelijk verantwoorde innovatie. Belangrijk in deze fase is het creëren van ‘adaptive spaces’ in innovatieve projecten, waarin alfa-, bèta- en gammaonderzoekers en professionals samen de mogelijkheden verkennen. (filmpje met presentatie van deze resultaten)

Verdere dialoog

Het project liet ook zien dat het zin heeft om betrokkenen met verschillende perspectieven en achtergronden bij elkaar te brengen. Resultaten zijn bewustwording van andere perspectieven en actoren, inzicht in potentiële barrières, reframing van het probleem, en nieuwe ideeën, contacten en netwerken. Lessen uit dit project zijn onder meer:

• Reflexiviteit ten aanzien van de rolverantwoordelijkheden van diverse belanghebbenden is belangrijk;
• Tijdens het proces is alertheid nodig op mechanismen van onwenselijke early closure van de dialoog;
• Voor elk domein kunnen andere deeltechnieken en -methoden nodig kunnen zijn.

neuroimaging, health care, education, justice, justice, law, neuroscience, societal dialogue, stakeholders, technology assessment, brain technology