Door de inzet van sensoren en computerapplicaties kunnen slimme steden met een hoge kwaliteit van leven worden gecreëerd. Dit project ontwikkelt daarvoor een ethisch kader. Het onderzoek versterkt de ‘bottom-up’ benadering van de Slimme Stad, en biedt  zo tegenwicht aan het meer dominante, top-down, technocratische perpectief waarin dingen meer vóór de burger dan mét de burger worden geregeld. In aanvulling op het ethisch kader wordt een dynamisch keurmerk ontwikkeld voor platforms voor Slimme Steden die voldoen aan de geïdentificeerde sociaal-ethische en technische voorwaarden. Verder wordt een app ontwikkeld die ‘co-design’ met burgers faciliteert.

In de nabije toekomst leeft de meerderheid van de wereldbevolking in steden. Een manier om voldoende kwaliteit van leven te kunnen garanderen, is steden ‘slim’ te maken door informatietechnologie breed in te zetten. In de Slimme Stad verzamelen sensoren ingebed in straten, huizen, auto’s, kleding en zelfs de lichamen van stedelingen informatie over verkeersstromen, koopgedrag, energieconsumptie enzovoort. Door al deze informatie met elkaar te verbinden en daar computeranalyses op los te laten kan van de stad een efficiënte, georganiseerde, gestroomlijnde en comfortabele woonomgeving worden gemaakt.

Veel bedrijven zijn bezig om samen met overheden en burgers producten en diensten op dit terrein te ontwikkelen. Burgers participeren in eerste instantie vaak enthousiast, gemotiveerd door een visie van een betere wereld. Die is echter niet zo simpel te realiseren. Misbruik of commerciële toeeigening van informatie ligt op de loer. Het blijkt dat burgers weinig zicht hebben op wie wat doet met de informatie die zij helpen leveren. Nieuws over dergelijke praktijken heeft inmiddels ook al geresulteerd in onproductief wantrouwen tussen burgers, overheden en bedrijven.

Dit project ontwerpt een ethisch kader voor een transparante samenwerking tussen bedrijven, overheden en burgers, zodat de technologieën die nodig zijn voor een Slimme Stad als legitiem worden beschouwd door alle belanghebbenden.

Case studies

Bij het onderzoek zullen de onderzoekers gebruik maken van een aantal casussen:

• De Smart Citizen Kit, waarbij burgers met slimme meetapparatuur bijdragen aan het bewaken van de luchtkwaliteit in hun omgeving. Deze casus bouwt voort op een door een van de onderzoekers gemaakte documentaire over de sociaal-ethische dilemma’s bij de Smart Citizen Kit. De onderzoekers concentreren zich op de machtsverhoudingen tussen de deelnemende organisaties en individuen.
• Een initiatief tot het peer-to-peer uitwisselen van duurzame energie tussen huishoudens in Arnhem. Dit initiatief is vanuit een ideologische overtuiging opgestart en wil vanaf het begin gemeenschappen betrekken bij de ontwikkeling van de technologie. Deze casus zal gebruikt worden om het in dit project ontwikkelde ethische kader verder uit te werken. Ook kijken de onderzoekers hoe de vertaalslag gemaakt kan worden van de onderhandelingen tussen de verschillende stakeholders naar een (socio-)technologisch ontwerp waarin hun belangen en waarden meegenomen zijn.

Keurmerk voor platforms

Ingenieurs kijken in dit project samen met sociale wetenschappers en ethici hoe waarden zoals privacy, participatie, eigendomsrechten, verdelende rechtvaardigheid en het recht om niet te participeren kunnen worden ingebouwd in de technologie die de Slimme Stad mogelijk maakt. Te denken valt aan:

• Omgang met data (intellectueel eigendom, mate en wijze van data verzamelen, ethische maatstaven voor professionals).
• Algoritmen om data te combineren en analyseren (omgang met complexiteit, transparantie, controleerbaarheid, verantwoording, etc.);
• Ontwerp- en beheercriteria voor platforms om data(analyses) online te delen en toegankelijk te maken voor stakeholders (rolverdeling, toegankelijkheid, controle, mate van centralisering);

Het project zal resulteren in een keurmerk voor platforms die aan de in het project geïdentificeerde sociaal-ethische en technische voorwaarden voldoen.

Co-design

Daarnaast ontwikkelen de onderzoekers nieuwe manieren om burgers nauwer te betrekken bij kritische reflectie op hun eigen digitale leefomgeving. Ze werken aan een app die het voor burgers mogelijk maakt om te zien op welke ethische overwegingen een slim syteem in de stad is gebaseerd en hoe ze inspraak kunnen hebben op de verdere ontwikkeling daarvan.

Een belangrijk uitgangspunt daarbij is dat burgers, overheden en bedrijven de Slimme Stad gezamenlijk ontwerpen, als gelijkwaardige partners (‘co-design’). Dat is geen kwestie van burgers incidenteel input vragen, maar vereist het organiseren van doorlopende betrokkenheid.

smart cities, co-design, information technology, quality of life, quality of life, smart city platform, smart citizen kit, participatory design, app development, citizen participation, bottom up approach

Official project title: