Overheden beschikken over veel data, maar worden vanuit het bestuursrecht onvoldoende gestimuleerd om deze data met burgers te delen op een toegankelijke en betekenisvolle manier. Dit project onderzoekt nieuwe juridische en ethische manieren om communicatie rondom data door overheden aan te moedigen en te optimaliseren en om burgers te helpen bij het interpreteren van deze data, met name met behulp van visualisatietools.

Veel mensen zouden graag vaker input leveren voor overheidsbeleid, maar hebben het gevoel op een informatie achterstand te staan. Ook kan het overweldigend zijn om in een conflict met de overheid je standpunt moeilijk hard te kunnen maken omdat je niet over de achterliggende gegevens kunt beschikken. Als gevolg van de ‘datarevolutie’, waardoor een grote hoeveelheid gegevens beschikbaar is en waardoor grotendeels geautomatiseerde analyses van die gegevens een nieuw licht op de werkelijkheid werpen, kan dat gevoel weggenomen worden.

Voorwaarde daarvoor is dat de overheid relevante data en vooral de complexe big data beter richting burgers ontsluit. Ook voor de overheid zelf is het van grote meerwaarde om rekening te houden met burgers in de communicatie rondom data. Dit kan bijvoorbeeld helpen om de kwaliteit en de (ervaring van) legitimiteit van de besluitvorming te verbeteren, burgers meer te betrekken via nieuwe vormen van online participatie en het aantal juridische beroepsprocedures te verminderen.

Dit onderzoeksproject kijkt hoe het recht overheden kan prikkelen om deze ontsluiting van data daadwerkelijk te realiseren. In de praktijk blijkt namelijk dat overheden zich in het kader van hun ‘open data’-beleid nog teveel richten op de wettelijke regels waaraan zij moeten voldoen. Daardoor dreigen zij het perspectief van de burger die geïnteresseerd is in (het gebruik van) die data uit het oog te verliezen.

Een nieuw juridisch kader is daarom een noodzakelijke voorwaarde voor een succesvolle communicatie van data door overheden. Dit kader moet uiteraard ‘data-proof’ zijn en rekening houden met de nieuwste ontwikkelingen op het terrein van digitalisering. Tegelijk moet dit kader de verschuivende verhoudingen onderkennen tussen de overheid en de burger die goed geïnformeerd wil zijn en zelf met overheidsinformatie aan de slag wil gaan. Om die reden werken bij dit project interdisciplinair georiënteerde experts op het gebied van recht samen met dataspecialisten, en worden ook onderzoekers geraadpleegd met een achtergrond in bestuurskunde, filosofie en psychologie.

Het project bouwt voort op twee centrale aannames:

• overheden moeten data vaker communiceren en ze moeten dit beter en op een andere manier doen dan nu het geval is;
• het bestuursrecht kan een proactieve rol spelen om dit mogelijk te maken, mits de bereidheid bestaat om huidige juridische concepten aan te passen en deze aan te vullen met op gedrag gerichte tools.

De ambitie van het onderzoek is om een algemeen juridisch kader te ontwikkelen waarbinnen door de markt visualisatietools kunnen worden ontworpen die niet alleen de overheid in staat stellen data op een begrijpelijke wijze te communiceren, maar ook de burger zelf helpen om informatie uit overheidsdata te genereren. Dit project differentieert tussen de specifieke uitdagingen en belemmeringen waarmee bepaalde overheidssectoren, zoals de watersector en de energiesector, te maken krijgen en ontwikkelt algemene lijnen en ‘best practices’ die breed toepasbaar zijn. Hierdoor kunnen uiteindelijk alle overheden beter met haar burgers communiceren en hebben burgers ook echt iets aan de steeds groeiende hoop ‘data’ waarover de overheid beschikt.