In steeds meer sectoren zien we dat burgers zich organiseren om taken over te nemen van de overheid en het bedrijfsleven. Een goede organisatie van crowd-based initiatieven is nodig om te komen tot maatschappelijk verantwoorde innovaties. Dit project is erop gericht meer inzicht te krijgen in de wijze waarop ‘crowd-based innovaties (CBI’s) op een goede manier kunnen worden georganiseerd. Het onderzoek zal leiden tot een raamwerk voor de governance van verantwoorde CBI's en voor specifieke governance interventies voor een aantal concrete CBI’s.

Burgers die gezamenlijk windmolens kopen, transportservices die door burgers worden aangeboden, woningruil via Airbnb, waterzuivering in een lokale buurttuin: het zijn alle voorbeelden van CBI’s. Deze innovaties worden vaak mogelijk gemaakt door technische ontwikkelingen, met name op het gebied van ICT. CBI’s kunnen betrekking hebben op ‘crowdsourcing’, waarbij de burger wordt ingezet om gegevens te verzamelen, ‘crowdfunding’ als vernieuwend business model, open platforms (waar vraag en aanbod elkaar ontmoeten), en ook binnen de ‘deeleconomie’.

Mogelijkheden en vragen

Dergelijke initiatieven bieden veel mogelijkheden voor innovatie – en daarbij een mogelijk antwoord op grote maatschappelijke uitdagingen - maar ze stellen de maatschappij ook voor vragen. Hoe moet de overheid zich opstellen als er taken van de overheid richting dergelijke burgercollectieven verschuiven? Welke vormen van regulering moet zij hanteren? Hoe kan de overheid ervoor zorgen dat belangrijke ethische en maatschappelijke waarden wel geborgd blijven als een deel van haar taken door burgers zelf wordt overgenomen? Leidt dit niet tot een ongelijkheid tussen verschillende bevolkingsgroepen?

Onderzoek naar deze vragen leidt tot een beter inzicht in de vormen van regulering, samenwerking en toezicht die nodig zijn voor maatschappelijk verantwoorde CBI’s. Deze kennis wordt vertaald in governance-arrangementen, zoals nieuwe typen van supervisie, spelregels en structuren voor incentives.

Living labs

De tweede stap in het onderzoek richt zich op ‘living labs’ waarin de onderzoekers – met een achtergrond in innovatie- en politieke wetenschappen, ethiek, recht, civiele techniek en ICT - interventies voor CBI’s ontwerpen, testen en verbeteren. Het gaat om verschillende CBI’s in de logistieke, energie- en watersector. De keuze voor deze CBI’s wordt in samenspraak met de partners in dit project gemaakt. Voorbeelden van cases zijn: citizens using apps to measure water temperature; citizens investing in ownership of electricity grid; blockchain technology to enable local transactions without the need of banks; community drinking water purification; zero-waste school projects; crowd-based on-demand logistics, and the introduction of light-electric vehicles in city logistics.