Schaliegaswinning is controversieel omdat voor- en tegenstanders het niet eens zijn over de normen en ontwerpcriteria. Geef daar in debat en beleid  meer aandacht aan.

Over de belangrijke waarden zijn voor- en tegenstanders het wel eens, ontdekte de onderzoekers in dit project. De controverse over schaliegas ontstaat door verschillende interpretaties en operationalisaties. Ook identificeerden de onderzoekers de waarden die in het debat een rol spelen. Vooral de waarden die betrekking hebben op procedures zijn op dit moment onderbelicht in het overheidsbeleid. Verder is het belangrijk dat alle belanghebbenden in een vroeg stadium in de besluitvorming worden betrokken.

Een belangrijke uitkomst van het onderzoek was dat voor- en tegenstanders van schaliegaswinning argumenteren vanuit dezelfde waarden. Dit betekent dat de maatschappelijke controverse niet ontstaat omdat verschillende partijen andere waarden belangrijk vinden. Het probleem is echter dat er verschillende manieren zijn om de waarden die aan de orde zijn bij schaliegaswinning - zoals grondstofzekerheid en milieuvriendelijkheid - te begrijpen en concreet te maken in normen. Deze normen kunnen vervolgens weer op verschillende manieren worden vertaald in eisen die worden gesteld aan het ontwerp of design van technische en institutionele arrangementen.

Waardenhiërarchie

Om de controverse te doorbreken is het belangrijk om ‘af te dalen in de waardenhiërarchie’, ofwel de mogelijkheden voor een toekomstig ontwerp met belanghebbenden te bediscussiëren op het niveau van normen en ontwerpcriteria. Conflicten op dit niveau gaan deels over verwachtingen van de stakeholders omtrent (de acceptatie) van risico.

Energiebeleid

Welke waarden zijn dan precies van belang in het schaliegasdebat? Om dit te bepalen brachten de onderzoekers de argumenten in kaart die door voor- en tegensstanders gebruiken in kaart. Uit die argumenten zijn negen achterliggende ethische en maatschappelijke waarden afgeleid (zie figuur), namelijk:

• Zes substantiële ofwel uitkomstgerichte waarden:
  • Internationale stabiliteit
  • Grondstofzekerheid
  • Milieuvriendelijkheid
  • Esthethiek
  • Gezondheid en veiligheid
  • Welvaart
• Drie procedurele ofwel procesgerichte waarden:
  • Transparantie
  • Verdelende rechtvaardigheid
  • Procedurele rechtvaardigheid

Interessant is dat alleen de zes substantiële waarden direct direct een rol spelen in het huidige energiebeleid met als de pijlers energiezekerheid, betaalbaarheid en duurzaamheid. De drie overige waarden hebben betrekking op het proces. Deze zijn belangrijk in het debat, maar hebben in het energiebeleid niet per definitie een plek. Het is belangrijk om deze drie waarden meer aandacht te geven. Dit kan onder meer door alle belanghebbenden vroegtijdig te betrekken in de besluitvorming, zo stellen de onderzoekers in een artikel in het blad De Ingenieur.

Wisselende interpretaties

De onderzoekers identificeerden nog twee andere aspecten die belangrijk zijn in het debat over schaliegas:

• De rol van verschillende stakeholders

Een argument kan voor de ene stakeholder voortkomen uit waarde A, terwijl het voor de andere voortvloeit uit waarde B. Het maakt daarbij uit wie welk argument wanneer aandraagt, welk belang hij/zij daarbij heeft, en welke verwachtingen anticipatie daaraan ten grondslag liggen, of waar het een reactie op is. Dat is belangrijke informatie voor de analyse van een debat.

• De dynamiek van het debat

Er moet rekening mee worden gehouden dat ‘externe’ ontwikkelingen een grote invloed op het verloop van het debat en het besluitvormingsproces kunnen hebben. Nader onderzoek is nodig om de impact van verschillende soorten gebeurtenissen beter te begrijpen en om deze inzichten op een constructieve manier in te zetten in het voeren van dergelijke debatten.

Interdisciplinair

Het interdisciplinaire karakter van het onderzoek was: 

1. Ethisch onderzoek voor het onderzoeken van de rol van waarden in ontwerpen
2. Institutionele theorie, om de rol van instituties bij het realiseren van waarden te begrijpen
3. Politicologie en bestuurskunde om stakeholderprocessen te gebruiken.

shale gas, fracking, energy policy, justice, justice, transparancy, environmental impacts, geopolitics, public acceptance, energy security, stakeholders

Official project title: